Leestijd: 6 minuten
Een groot gedeelte van de gezondheidszorg is gericht op symptoombestrijding. Er is een pijn of ongemak en deze moet zo snel mogelijk opgelost. Er is niet altijd bewustzijn of ruimte om te kijken naar de oorsprong van de pijn. Er bestaat geen pijn die geïsoleerd plaatsvindt. De manifestatie van de pijn kan spontaan lijken, zoals bij een snijwond of verkeerde opmerking, maar deze vindt altijd plaats in een serie van gebeurtenissen. Wanneer ik behoefte heb aan contact en mijn partner dat op dit moment niet kan geven dan is er de pijn van de afwijzing. Deze kan ik wegdrukken, rationaliseren of wegeten. Bij mij werkt een combinatie van naar mijn hoofd gaan en chocolade meestal heel goed (soms zelfs een speelfilm erbij). En soms voel ik de ruimte om de afwijzing in mezelf te onderzoeken. Het stuk in mezelf dat het spannend vindt om uit te reiken, gecombineerd met mijn eisende zelf (je moet het me geven) en de werkelijke behoefte van contact die niet wordt vervuld. Dit is slechts één voorbeeld. In alle contacten (op het werk, met vrienden, met vreemden) ligt informatie over onszelf opgeslagen. Het is in de relaties dat we onszelf leren kennen. Hoe kunnen we de plaatsen waar het schuurt (of waar het stroomt) gebruiken om onszelf beter te leren kennen?
Defensies: hoe we onze meest dierbare schatten beschermen
Defensieve patronen zijn inventieve, creatieve, persoonlijke oplossingen tegen pijn en angst die ergens in ons leven teveel waren om te verwerken. We nemen een gevaar of onveilige situatie waar en hier is een oplossing voor nodig. Gelukkig zijn we toegerust om deze creëeren. Hadden we dit niet gedaan dan hadden we het waarschijnlijk niet overleefd. Voor een baby is de pijn van een afwezige moeder (fysiek of emotioneel) onverdraagbaar. Het is een kwestie van leven of dood in een jong lijf wat nog geen bewustzijn heeft over tijd en plaats. Op deze leeftijd is de meest rigoreuze bescherming om onszelf niet (volledig) te nestelen in ons lijf. We sluiten onszelf af van een gedeelte van de realiteit en hoeven zo deze allesoverheersende pijn niet te voelen. Weglopen kan fysiek nog niet. Wanneer deze ervaring of situatie niet eenmalig is dan verankeren we deze in ons lichaam. Om onszelf te waarborgen besluiten we onbewust om een stuk van onze ervaring van de realiteit af te sluiten. Langzaam verdwijnen ze naar de achtergrond, het onbewust in. Het is dan niet zo gek dat we als volwassene niet of niet volledig weten wat we willen in dit leven of hoe we onze relaties ten volle kunnen leven. Een waardevol stuk van onszelf hebben we ter bewaring in de kluis gelegd. De weg terug ligt in het onderzoeken van onze patronen en reacties op situaties.
Lichaamsbewustzijn en emotionele energie
Al deze (vroege) ervaringen en overwerkte emoties liggen opgeslagen in het lichaam. Het zijn bevroren stukjes waar we weinig of geen bewustzijn op hebben. Wanneer ze onzichtbaar blijven dan kunnen ze zich laten horen in fysieke of emotionele aandoeningen. Het lijkt ons te gebeuren. In periodes waar ik bijvoorbeeld meer hooi op mijn vork neem dan goed voor me is, krijg ik last van kortademigheid. Wanneer ik daar dan niet genoeg ruimte voor maak dan lijkt het zich te verergeren. Ik weet inmiddels dat mijn longen een van de plekken in mijn lijf is waar overdruk zichtbaar wordt. Welke is dat voor jou?
De wens is om vrij te zijn. Om het leven met alle emoties en gebeurtenissen vrij te leven. Om spontaan en levendig te zijn. Wat daar voor nodig is, is om de randen van de bevroren stukken op te zoeken. De bescherming is zo onderdeel geworden van onze identiteit dat het opgeven voelt als sterven. Een stuk van wie we zijn hebben we af te leggen, met respect voor dat het ons hier gebracht heeft. Dit kan in je eentje in een grot, maar heeft voor het merendeel van ons de bewuste aandacht en steun van anderen nodig. Zij kunnen een veilige container vormen waarin we net iets meer naar buiten kunnen komen dan wanneer we het in ons eentje proberen op te lossen.
Relatie en zelfbeeld: het herstellen van authentieke verbindingen
Waarschijnlijk het belangrijkste element in deze aanpak ligt in onze relatie met anderen. We hebben de spiegelende werking van de ander nodig om de stukken van onszelf te zien die we hebben opgeborgen. Hoe kunnen we van de veiligheid van de afgescheidenheid naar de veiligheid in de wereld, in de relaties met anderen? Wat gebeurt er wanneer we ons meer verbinden met anderen? Wanneer we onszelf net wat meer laten zien? Wanneer trekken we ons terug, hoe zoeken we onze weg in conflicten of de vermijding daarvan?
De sleutel ligt in het onthullen van de stukken die we tegenkomen op weg naar meer verbinding. Meestal zijn het de stukken die we in de schaduw houden waar het meest in te ontdekken valt. Dit kan de controle zijn die we over de ander willen hebben, de afgunst, de angst, het verdriet, de boosheid, maar ook de liefde die we wel voelen maar niet uitspreken. Door dit uit te spreken naar iemand die bereidt is om te luisteren geven we ze de kans om de transformeren. De intentie is niet om ons gelijk te krijgen, om iets te veranderen of om de ander iets anders te laten doen, de intentie is om meer van onszelf waar te hebben. Resultaat is dat het palet van wie we kunnen zijn zich langzaam uitbreidt.
Praktische toepassing
Hier zijn enkele mogelijke ingangen op weg naar meer authenticiteit:
- Neutrale derde: Door een persoon te kiezen die getraind is op luisteren, zoals een therapeut, kunnen we oefenen in onthullen. Soms is de dynamiek van onze vriendschappen of relaties (nog) te krachtig om transformatie te geven. Wanneer ik iets zeg dat mijn partner zo raakt dat de stroom tussen ons stopt, en ook later niet meer op gang komt, dan is dit retraumatiserend in plaats van bevrijdend. Bij een persoon die meer neutraal is, kunnen we onze kant van het verhaal onderzoeken.
- De kracht van groepen: Door een groep te zoeken waarin we ons veilig voelen om meer van onszelf te laten zien, kunnen we de kracht van de groep gebruiken om te groeien. De (evolutionaire) spanning om verstoten te worden uit de groep geeft ook extra energie aan de transformatie. Wanneer we iets onthullen aan een groep en dit wordt ontvangen dan kan deze kracht grotere veranderingen teweeg brengen dan wanneer we dit aan een individu doen.
- Schrijven: Wanneer we het nog niet willen onthullen aan een andere of anderen dan kunnen we het wel opschrijven of voor onszelf uitspreken. We horen of zien het onszelf schrijven en kunnen voelen hoe het is om dit net wat meer waar te hebben dan wanneer we het alleen maar denken.
- Relaties: Relaties kunnen een container voor transformatie worden wanneer we bewust ruimte maken om onszelf te onthullen. Een belangrijke strategie is om vrij te mogen spreken (of luisteren naar de ander), dus om de reacties en gedachten even te parkeren.
